ระวัง ปูดิบ กุ้งดิบ ที่มาของโรคพยาธิใบไม้ปอด

ปูดิบ กุ้งดิบ ที่มาของโรคพยาธิใบไม้ปอด
หลายท่านอาจจะไม่เคยได้ยินหรือรู้จักว่ามีพยาธิอยู่ในปอดด้วยเหรอ นึกว่ามีแต่วัณโรค แบคทีเรียอะไรโน่น แต่ยังมีพยาธิชนิดหนึ่งตัวขนาดเกือบ 1 เซนติเมตรอาศัยอยู่ที่นั่น หากท่านมีอาการไอเรื้อรัง และมีประวัติการกินปูหรือกุ้งน้ำจืดดิบๆ ก็คงต้องพึงระวังไว้

-> ผู้ป่วยมากกว่า 20 ล้านคนที่ป่วยด้วยโรคพยาธิใบไม้ปอด บ้านเรามีรายงานพบผู้ป่วยอยู่ที่เพชรบูรณ์ สระบุรี นครนายก พิษณุโลก ตาก น่าน เชียงใหม่ เชียงราย ลำพูน แม่ฮ่องสอน ราชบุรี เลย เป็นต้น
-> มีงานวิจัยสำรวจปูที่วางขายในตลาด เช่นที่สมุทรปราการ เมื่อปี 2555 พบระยะติดต่อของพยาธิใบไม้ปอด Paragonimus siamensis ในปูร้อยละ 91 จากปู 100 ตัว (เพ็ญนภา ชมะวิต และ ภานุพงศ์ สหายสุข 2555) และยังมีรายงานการสำรวจปูและพบพยาธิที่สระบุรี สุรินทร์ เป็นต้น หากท่านชื่นชอบกินดิบๆ คงต้องพิจารณาอีกรอบว่าปลอดภัยดีจริงไหม

เรามาทำความรู้จักกันมากขึ้นดีกว่า
-> พยาธิใบไม้ปอดที่มีรายงานพบในประเทศไทย อาทิ Paragonimus heterotremus, P. pseudoheterotremus, P. siamensis, P. bangkokensis, P. harinasutai, P. westermani, P. macrorchis ตัวที่มีรายงานก่อโรคในไทย คือ P. heterotremus, P. pseudoheterotremus พยาธิใบไม้ปอดมีขนาดแตกต่างกันไปในแต่ละชนิด ขนาดยาว 11-14 มิลลิเมตร กว้าง 6-8 มิลลิเมตร
-> คนติดต่อโดยการกินปูและกุ้งน้ำจืดดิบๆ เช่น ปูน้ำตก ปูภูเขา ปูลำห้วย ปูป่า กุ้งภูเขา ที่มีตัวอ่อนระยะติดต่อของพยาธิใบไม้ปอดอยู่ พบติดเชื้อได้ในหมาและแมว
-> ตัวอ่อนระยะติดต่อเมื่อเข้าสู่ร่างกายจะออกจากเกาะหุ้มที่กระเพาะอาหาร ไชทะลุผนังลำใส้เล็กส่วนต้นออกสู่ช่องท้องผ่านกระบังลมเข้าฝังตัวในปอด เจริญเป็นตัวเต็มวัยอยู่ในถุงหุ้ม
-> ผู้ป่วยมีอาการเจ็บหน้าอก ไอเรื้อรัง อาจจะมีเลือดปนออกมากับเสมหะ พยาธิอยู่ที่ปอดจะทำให้ปอดอักเสบ อาจจะพบพยาธิอยู่นอกปอดได้ อาทิ ลำใส้ ตับ เยื่อบุช่องท้อง กล้ามเนื้อ และสมอง
-> การตรวจวินิจฉัย ซักประวัติ อาการ การกินปู กุ้งดิบ ตรวจหาไข่พยาธิในเสมหะ อุจจาระ หรือน้ำจากช่องปอด
-> การรักษา ให้ยา Praziquantel, Bitonil ภายใต้การดูแลของแพทย์
-> การป้องกัน งดการกินปู กุ้งดิบ ทั้งคน หมา แมว งดการบ้วนเสมหะ ถ่ายอุจจาระลงแหล่งน้ำ ป้องกันการกระจายโรค

นำเรื่องนี้มาแบ่งปัน เพื่อให้ทุกท่านได้ปลอดภัยจากโรคที่ป้องกันได้ ขอให้มีความสุขกับอาหารในวันนี้

เอกสารอ้างอิง

• โรงพยาบาลเวชศาสตร์เขตร้อน มหาวิทยาลัยมหิดล. โรคพยาธิใบไม้ปอด. เข้าถึงได้ที่ https://www.tm.mahidol.ac.th/hospital/hospital-p-paragonemous-th.php
• เพ็ญนภา ชมะวิต และ ภานุพงศ์ สหายสุข. ความชุกของพยาธิใบไม้ปอดระยะติดต่อ (metacercaria) ในปูนาในตลาดสด เขตอำเภอบางพลี จังหวัดสมุทรปราการ. วารสารวิชาการสาธารณสุข. 2555. ปีที่ 21 ฉบับที่ 2 หน้า 296-301.
• Teera Kusolsuk, et al. Asymptomatic Human Paragonimiasis among the Karen People in Tak Province, Thailand: A Case Report. Korean J Parasitol. 2020;58(1):57-60.
• Vorachat Reslee, et al. A Case of Pulmonary Paragonimiasis in the Lung Cavity from Northern Thailand. J Infect Dis Antimicrob Agents 2017;34:17-22
• Chai, J.Y. and Jung, B.K. 2018. Paragonimus spp. In: J.B. Rose and B. Jiménez-Cisneros, (eds) Global Water Pathogen Project. http://www.waterpathogens.org (Robertson, L (eds) Part 4 Helminths)
• Oranuch Sanpool et al. Molecular Variation in the Paragonimus heterotremus Complex in Thailand and Myanmar. Korean J Parasitol. 2013;51(6):677-81
• Dorn Watthanakulpanich, et al. Case report paragonimiasis in nan province, northern thailand. Southeast Asian J Trop Med Public Health 2005;36(4):853-857

Credit pictures

• Dog lung infected with Paragonimus westermani shows multiple worm nodules: Sung-Jong Hong. http://atlas.or.kr/atlas/include/viewImg.html?uid=475
• chestX-ray: Vorachat Reslee, et al.
• ปู : เพ็ญนภา ชมะวิต และ ภานุพงศ์ สหายสุข 2555

รวบรวมโดย : PDRC ศูนย์วิจัยโรคปรสิต สำนักวิชาแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี